NARODOWY ZABYTEK KULTURY – WILLA PRIMAVESI
RODZINA PRIMAVESI
Rodzina Primavesi sprowadziła się do Ołomuńca po 1848 r. z północnych Włoch. Zamieszkała przy Rynku Górnym (Horní náměstí), gdzie prowadziła bank. Później przeniosła się do dwóch kamienic zrekonstruowanych według projektu Josefa Hoffmana. W 1937 r. oba budynki wyburzono. W miejscu, gdzie stały, ciąg podcieni przerwany jest dziś kamienicą z cukiernią Madlen.
W 1868 r. na świat przyszedł Otto Primavesi, który w 1894 r. ożenił się z Eugenią Butschek, aktorką Burghtheater utrzymującą kontakty ze środowiskiem artystycznym Wiednia. Małżeństwo zaczęło wspierać obiecujących artystów zgromadzonych wokół spółdzielni Wienner Werkstatte – Anton Hanak, Gustav Klimt, Josef Hoffmann, Koloman Moser, Oskar Kokoschka, Dušan Jurkovič… Z czasem wsparcie to przerodziło się w objęcie własności nad słynną pracownią.
W latach 1905–1906 małżonkowie wybudowali dla powiększającej się rodziny Dom miłośnika sztuki. Dom, będący sam w sobie dziełem sztuki, miał służyć swoim właścicielom do gromadzenia kolejnych dzieł. Architektami domu byli Franz von Kraus oraz Josef Tölk, a jego budowę zrealizowała firma Mrasek Olmütz. Członkowie rodziny czynnie uczestniczyli w tworzeniu mozaiki przed wejściem, zaprojektowanej przez Antona Hanaka. Zarówno meble, jak i pozostałe elementy wyposażenia takie jak dywany, rzeźby, figurki, osłony na grzejniki, naczynia, obrazy, lustra, krany i wazony, pochodziły z pracowni Wienner Werkstate. Jednocześnie w domu stworzono największą kolekcję obrazów Gustava Klimta, której w tamtych czasach dorównywała jedynie kolekcja Ledererów w Wiedniu. Na przyjęciach, przypominających raczej wydarzenia kulturalne, Primavesiowie podejmowali najznakomitsze osobistości swoich czasów.
Szczęśliwe życie w wyjątkowym domu przerwała pierwsza wojna światowa, podczas której rodzina rozpoczęła przenosiny do Wiednia. Po 1918 r. Primavesiowie wystawili na sprzedaż dzieła sztuki, których nie zabrali ze sobą. W 1923 r. sprzedali willę rodzinie fabrykantów cukru z Przerowa, z którą łączyły Ottona stosunki handlowe. W 1926 r. willę kupił dr Koutný, który o rok później przekształcił ją w prywatne sanatorium. W miejscu pomieszczeń mieszkalnych powstały pokoje dla położnic oraz pacjentów po operacjach jamy brzusznej, dobudowano również dwie sale operacyjne. Perła wiedeńskiej secesji straciła swój urok…
Po śmierci dra Koutnego właścicielem sanatorium został dr Pospíšil. Pozostało ono w jego rękach aż do roku 1952, kiedy to zostało przejęte przez państwo.
W 1955 r. budynek przeszedł w zarząd Rejonowego Zakładu Zdrowia Narodowego (Okresní ústav národního zdraví – jednostka systemu opieki zdrowotnej w socjalistycznej Czechosłowacji), który otworzył w nim przychodnię. Działała ona w tym miejscu aż do 1992 r.
Po okresie szalonych lat 90. wnuczka dra Pospíšila postanowiła wyremontować dom i udostępnić go szerokiej publiczności.
HOL
Hol jest typowym przykładem architektury angielskiej. Częściowo sięga do wysokości pierwszego piętra. Znajdziemy tu charakterystyczne, drewniane schody. Pod schodami znajduje się tzw. bay window, nad nimi zaś panorama Ołomuńca z 1706 r. – 200 lat przed powstaniem willi Primavesi. Naprzeciwko panoramy umieszczono kominek (autor A. Hanak) z datą 1906 oraz napisem: „Życie wiedzie tylko w przód, nigdy wstecz.“ W ten sposób przeszłość, teraźniejszość i przyszłość znalazły się w jednej osi. Rzeźba przy kominku, przedstawiająca Mädę Primavesi, również jest dziełem A. Hanaka. Mozaikę według projektu A. Hanaka wykonała rodzina Primavesi.
JADALNIA
Wystrój jadalni, łącznie z centralnym stołem oraz otaczającymi go krzesłami, powstał w latach 1912–1913 i jest dziełem A. Hanaka. Organizowano tu uroczyste obiady oraz kolacje, w których uczestniczyli Josef Hoffmann, Anton Hanak, Emilia Flöge czy Gustav Klimt. Witryny na porcelanę oraz sekretarzyk pochodzą z tego samego okresu. Meble przeczekały epokę komunizmu w różnych miejscach – w pałacach, w muzeach. Oświetlenie składające się z 2 żyrandoli oraz 14 mniejszych lamp zostało wykonane w 2006 r. przez p. Strakoša według projektu Jarmily Zahradníkovej, która inspirowała się osłonami na grzejniki autorstwa A. Hanaka. Skrzynki za oknem stanowią część kolekcji, którą A. Hanak stworzył dla wszystkich okien w budynku. Niestety do dziś zachowało się tylko kilka egzemplarzy. Klamki na masywnych drzwiach to repliki wykonane według oryginalnych projektów Antona Pospichala z pracowni Wienner Werkstatte.
OGRÓD ZIMOWY
Za czasów Primavesich ogród zimowy pełnił funkcję loggii, później przerobiono go na salkę gimnastyczną. Znajduje się tu fotografia rzeźby „Stróż nocny” autorstwa A. Hanaka, zdobiącej willę od 1907 r., oraz „Dziecię nad dniem powszednim” – cieszący się życiem chłopiec, również autorstwa Hanaka. Głowy pod nim symbolizują negatywne cechy charakteru człowieka – nienawiść, bezwstyd, zawiść oraz wrogość. Z głów węży tryskała woda – posąg bowiem stanowił zwieńczenie fontanny w ogrodzie. W ogrodzie znajdziemy kamienną postać chłopa autorstwa Antona Hanaka. Portal za rzeźbą pochodzi z budynków, które zostały wyburzone przed budową willi. Wyraz szacunku Primavesich dla artystów z minionych epok.
CZARNY POKÓJ
Czarny pokój – salon i gabinet Ottona Primavesiego – pierwotnie wyposażono w meble zaprojektowane przez Josefa Hoffmanna. Dziś znajdziemy tu meble z lat 90. inspirowane motywami A. Hanaka z jadalni. Na ścianach możemy zobaczyć kopie obrazów G. Klimta – Przyjaciółki (własność rodziny Primavesi), Dama z wachlarzem, Trzy etapy życia kobiety, Węże wodne. Jedynym oryginałem jest portret Mädy Primavesi autorstwa Michaela Essona z 2016 r.
GALERIA
Pierwotnie galeria była częścią holu, później przekształcono ją w poczekalnię. Wyjście na taras (i dalej do ogrodu) znajduje się w jednej osi z wejściem głównym. Jest to jedna z pięciu głównych osi na parterze domu.
Autorem portretów jest William Unger, obraz Klimt z kotem namalował Petr Štefan.
CZERWONY POKÓJ
Czerwony pokój był salonem i gabinetem Eugenii Primavesi. Meble pochodzą z Wienner Werkstatte, a ich autorem jest Anton Pospichal. Drzwi prowadzą do dawnej izolatki dla pacjentów – obecnie w pomieszczeniu zaaranżowano pokój noclegowy dla gości. Portret Mädy Primavesi z lat 1912–1913 – jedyny portret dziecka namalowany przez G. Klimta – wisiał nad biurkiem Ottona Primavesiego (tam, gdzie obecnie znajduje się Dama z wachlarzem). Obraz był prezentem dla Mädy Primavesi z okazji jej 10 urodzin. Gustav Klimt wysłał go pociągiem pocztowym z Wiednia do Ołomuńca 3.12.1913 r. jako bagaż osobisty. Później obraz przewieziono do letniej rezydencji Primavesich w miejscowości Kouty nad Desnou, obecnie znajduje się w The MET museum w Nowym Jorku.
Pochodzący z tego samego okresu portret Eugenii Primavesi od 1942 r. uchodził za zniszczony. W rzeczywistości aż do jej śmierci w 1962 r. wisiał w jej wiedeńskim mieszkaniu nad serwisem do herbaty autorstwa Josefa Hoffmanna. Obecnie przechowywany jest w Toyota Municipal museum of art.
Za oba obrazy Otto Primavesi zapłacił Gustavowi Klimtowi 50.000 koron. W 1914 r. jedna korona miała wartość 5,18 EURO, zaś w 1918 już tylko 0,39 EURO. Był to również jeden z ważniejszych powodów krachu banku Primavesi, a następnie upadku Wienner Werkstatte oraz samobójstwa Ottona Primavesiego w 1926 r.
W miejscu dzisiejszej kawiarni pierwotnie znajdowała się suterena, do której prowadziły rury centralnego odkurzania, znajdował się tam dieslowy agregat prądotwórczy oraz dwupiętrowa piwniczka na wino.
Później przerobiono ją na mieszkanie dla dozorcy domu oraz pralnię z prasowalnią.